Sa nhân hồi Wurfbainia schmidtii - họ Gừng Zingiberaceae
🍑 Đồng nghĩa: Amomum schmidtii
🍑 Nhầm lẫn: Amomum biflorum
🍑 Mô tả: Cỏ bò lan, mảnh, cao 0,6–1,5 m; gốc thân giả màu đỏ lục. Bẹ lá phình ở gốc, đường kính 1–1,5 cm, có lông, màu nâu hoặc tía; lưỡi bẹ nguyên, dài 1–2 mm, dạng giấy khô, có lông dài; phiến lá khoảng 8, hình thuôn, hình trứng-thuôn hoặc elip, dài 8,5–35 cm, rộng 5–8,5 cm, gần như nhẵn ở mặt trên, có lông dày ở mặt dưới, gốc thót nhọn, đỉnh nhọn, chóp dạng đuôi dài 2,5–4 cm; cuống lá dài 0,5–3 cm. Cụm hoa hình trứng đến hình nón, kích thước 5–7 x 1,5–1,7 cm, mang 4–5 hoa; cuống cụm hoa dài khoảng 1 cm; lá bắc cuống hình thuôn, kích thước 5–8 x 3–5 mm, đỉnh tròn và có mũ, nhẵn, dạng giấy, màu nâu hồng; lá bắc mang hoa hình thuôn rộng, kích thước 1,5–2,2 x 1–1,2 cm, đỉnh tròn và có mũi nhọn, nhẵn, màu đỏ hồng; lá bắc con dạng ống, dài 1,5–1,6 cm (bao gồm bầu), đỉnh chẻ hai không đều, màng, màu kem hồng, mặt ngoài nhẵn, có lông ở gốc. Hoa: bầu hình trụ, kích thước khoảng 5 x 3 mm, có lông dài; đầu nhụy hình chén, kích thước khoảng 2 x 1,5 mm, lỗ hẹp ngang, mép có lông; tuyến trên bầu tù, mảnh, dài 6–7 mm; đài dài 3–3,5 cm (bao gồm bầu), đỉnh chẻ hai, nứt nông một bên, mặt ngoài nhẵn, có lông trắng ở gốc, màu kem hồng; ống hoa nhẵn, dài 3,5–4,5 cm (bao gồm bầu); thùy tràng hoa lưng hình thuôn rộng, kích thước 1,8–2,3 x 0,9 cm, đỉnh có mũ; thùy tràng hoa bên hẹp hơn, màu trắng kem; nhị lép bên không có; cánh môi hình quạt, kích thước 3 x 2,5–3,1 cm, xòe ngang, gốc thót nhọn, đỉnh chẻ nông và uốn ngược ra sau, màu trắng với dải vàng dọc giữa, gân đỏ bên dọc dải và nhạt dần lên trên, có lông trắng ở gốc; nhị: chỉ nhị dài 0,8–1 cm, nhẵn; bao phấn dài 4–5 mm, nứt dọc theo chiều dài, màu vàng nhạt, có lông thưa; mào bao phấn chia 3 thùy, kích thước 4–5 x 3 mm, màu trắng kem, thùy giữa tròn, kích thước khoảng 3 x 3 mm, đứng thẳng, thùy bên kích thước khoảng 2 x 1,5 mm, đỉnh tròn, xòe ngang. Quả hình cầu, đường kính khoảng 1,5 cm, có gai nhỏ thưa dạng u lồi, màu đỏ hồng; cuống quả dài 3–5 mm.
🍑 Sinh thái: Rừng mưa nhiệt đới và rừng thường xanh khô, dưới bóng cây bụi hoặc cây gỗ, độ cao 200–1.400 m. Ra hoa: Tháng 4–7; kết quả: Tháng 8.
🍑 Công dụng và Đặc tính:
Giống như các loài khác trong họ Gừng (Zingiberaceae), Sa nhân hồi (Wurfbainia schmidtii) được đánh giá cao nhờ đặc tính dược liệu và ẩm thực. Hạt và lá cây thảo quả được sử dụng trong y học cổ truyền với công dụng kháng khuẩn, chống viêm và hỗ trợ tiêu hóa. Ngoài ra, chúng còn được dùng làm gia vị trong nhiều nền ẩm thực nhờ hương thơm đặc trưng.
🍑 Tình trạng Bảo tồn:
Với phạm vi phân bố hẹp và nguy cơ bị khai thác quá mức cho mục đích y dược/ẩm thực, Sa nhân hồi (Wurfbainia schmidtii) đang được quan tâm về tình trạng bảo tồn. Các nỗ lực bảo vệ và quản lý bền vững quần thể loài này cùng thực vật bản địa khác là yếu tố then chốt để duy trì đa dạng sinh học tại Đông Nam Á.
#Amomum #Wurfbainia #Zingiberaceae
