Dây Lức (Phyla nodiflora)

củaNguyễn Hoàng Nam -tháng 10 13, 2025

0

🌿 Dây Lức – Sức sống bền bỉ từ góc ruộng đến chậu nhỏ ven hiên

(Phyla nodiflora – Cỏ lức, Sài đất giả)

Giữa những khoảng đất ẩm ở Bà Rịa – Vũng Tàu, Dây lức vẫn lặng lẽ mọc xanh. Thân bò sát mặt đất, lá mọc đối nhau thành cặp, mép khía răng nhỏ, và trên mỗi cuống mảnh là một cụm hoa tím nhạt li ti – như những chùm sao nhỏ giữa tấm thảm lá.

Ngày trước, tôi bắt gặp loài này ở một góc ruộng cũ. Nhổ vài nhánh đem về trồng trong chậu, tưởng chỉ xanh được dăm bữa, nào ngờ cây bén rễ nhanh, rồi vươn ra, đan thành mảng xanh dày mượt. Chỉ cần giữ ẩm – dù nắng gắt hay mưa dầm – Dây lức vẫn sinh trưởng quanh năm, không cần chăm nhiều.

Loài cây nhỏ bé này không chỉ để ngắm. Từ lâu, dân gian đã dùng Dây lức như vị thuốc mát, giúp thanh nhiệt, giải độc, hạ sốt, trị ho và viêm họng nhẹ. Trong cảnh quan tự nhiên, nó còn được xem là cây phủ đất thân thiện, vừa giữ ẩm, vừa chống xói mòn.

Giữa cuộc sống vội vã, đôi khi chỉ cần nhìn cụm hoa tím nhỏ rung rinh trong nắng, ta chợt thấy lòng dịu lại.

🌱 Dây lức – loài cỏ dại, nhưng dạy ta cách sống bình yên và bền bỉ như chính mảnh đất quê nhà.

🌿 Dây lức Phyla nodiflora – họ Cỏ roi ngựa (Verbenaceae) – bộ Hoa môi (Lamiales)

Đồng nghĩa khoa học: Lippia nodiflora (L.) Michx.; Verbena nodiflora L.; Phyla chinensis Lour.

🇻🇳 Tên tiếng Việt: Dây lức, Chè rừng, Lức dây, Sài đất giả, ...

🌍 Tên tiếng Anh: Frogfruit, Turkey-tangle, lippia, ...

🇨🇳 Tên tiếng Trung: 过江藤 – Quá Giang Đằng (dây leo vượt sông)

🇮🇳 Tên tiếng Ấn: जल पीपली

🇹🇭 Tên tiếng Thái: หญ้าเหล็กขูด

🌱 Đặc điểm hình thái

Thân: Cây thảo sống lâu năm, thân bò sát đất, mọc lan rộng và bén rễ tại các mắt thân, tạo thành thảm phủ dày.
Lá: Mọc đối, hình muỗng nhỏ hoặc thuôn ngược, dài 1–3 cm, mép lá có răng cưa, mặt lá xanh bóng.
Hoa: Rất nhỏ, tập trung thành cụm hình đầu, màu trắng hồng với tâm tím đặc trưng. Hoa nở quanh năm, rộ nhất vào mùa hè – thu.
Quả: Dạng quả nhỏ, khô.

🌍 Nguồn gốc & Phân bố

Nguồn gốc: Vùng nhiệt đới châu Mỹ.
Phân bố toàn cầu: Lan rộng khắp các khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới trên thế giới, bao gồm châu Á, châu Phi, châu Đại Dương.
Phân bố tại Việt Nam: Mọc phổ biến từ Bắc vào Nam, trên nhiều địa hình như ruộng cạn, bãi cỏ, ven đường, ven biển và các đảo.
Môi trường sống: Ưa sáng đến bán che, thích nghi tốt với đất ẩm, đất cát pha, và có khả năng chịu được điều kiện đất hơi mặn hoặc ngập nước ngắn hạn.

🌿 Công dụng

Trong dược liệu dân gian:
- Bộ phận dùng: Toàn cây
- Thành phần hóa học: Tanin (~8%), chất béo (~9%), Rutin, β-sitosterol và các flavonoid
- Tác dụng: Thanh nhiệt, giải độc, tiêu viêm, lợi tiểu, tiêu đờm
- Ứng dụng: Trị cảm sốt, viêm họng, đau răng, ho, lỵ, mụn nhọt, zona, bỏng nhẹ
Ứng dụng sinh thái & làm vườn:
- Làm thảm phủ đất thay thế cỏ truyền thống
- Chống xói mòn đất
- Thu hút côn trùng có ích như ong, bướm
- Dễ trồng và nhân giống bằng giâm cành

🌾 Hướng dẫn trồng & Lưu ý

Điều kiện trồng:
- Đất: Ưa đất ẩm, thoát nước tốt, chịu được đất nghèo dinh dưỡng và hơi mặn
- Ánh sáng: Ưa sáng hoàn toàn hoặc chịu bóng bán phần
Nhân giống: Dễ dàng bằng phương pháp giâm cành, cây bén rễ sau 5–7 ngày.
Lưu ý:
- Cây có khả năng lan rất nhanh, cần giới hạn khu vực trồng.
- Khi sử dụng làm thuốc cần tham khảo ý kiến chuyên gia.