Lăn Tăn (Pilea microphylla) – Sự dịu dàng ẩn mình nơi góc tường 🌿
Tôi gặp Lăn tăn ở một góc tường, ngay dưới vòi xả điều hòa trong con hẻm nhỏ. Giữa làn nước nhỏ giọt mỗi ngày, những bụi cây li ti vẫn xanh tươi, tạo nên một mảng sống động trên nền xi măng lạnh. Lá của nó nhỏ đến mức tưởng như hư ảo, nhưng khi cúi gần lại, từng chùm lá mỏng manh lại ánh lên sức sống, khiến người ta thấy vừa thương, vừa khâm phục.
Thực ra, Lăn tăn (Pilea microphylla) vốn có nguồn gốc từ châu Mỹ nhiệt đới – từ Florida, Mexico đến vùng Caribe – và nay đã lan khắp thế giới. Nó được trồng làm cảnh, phủ nền hoặc làm thảm xanh vì hình dáng mềm mại, dễ chăm sóc. Trong y học dân gian Việt Nam, cây còn được dùng chữa đau dạ dày, ruột; và các nghiên cứu hiện đại cho thấy chiết xuất của nó có tác dụng kháng khuẩn, chống oxy hóa, kháng viêm, thậm chí hỗ trợ chống tiểu đường.
Thế nhưng, chính sức sống mạnh mẽ ấy đôi khi cũng khiến Lăn tăn trở thành loài xâm hại ở nơi được du nhập. Nó lan nhanh, chiếm chỗ của cây bản địa nếu không được kiểm soát. Câu chuyện nhỏ này nhắc ta rằng: trong thế giới tự nhiên, mọi vẻ đẹp đều cần được đặt đúng nơi, đúng chỗ — để vừa được tỏa sáng, vừa không lấn át những sinh linh khác.
🇻🇳 TÊN TIẾNG VIỆT: Lăn tăn (Pilea microphylla)
Phân loại: Phân họ Parietarioideae – Họ Tầm Ma (Urticaceae) – Bộ Hoa Hồng (Rosales)
🌍 Tên tiếng Anh: Artillery plant, Angeloweed, Joypowder plant
🇨🇳 Tên tiếng Trung: 小叶冷水花 (Tiểu Diệp Lãnh Thủy Hoa)
🌿 Đồng nghĩa: Parietaria microphylla
📍 Phân bố gốc: Florida (Mỹ), Mexico, Caribe, Trung và Nam Mỹ
- Dạng sống: Cây thân thảo nhỏ, sống lâu năm, mọc bò hoặc sà.
- Thân: Nhánh mảnh, không lông, thân mập, mọc thấp sát mặt đất.
- Lá: Rất nhỏ (dài 3–7 mm, rộng 1.5–3 mm), mọc đối, phiến hình trứng ngược hoặc thìa, mép nguyên, không lông.
- Hoa: Hoa rất nhỏ, không nổi bật; cây đơn tính cùng gốc (monoecious). Hoa đực có cơ chế bắn phấn ra xa — lý do có tên "artillery plant".
- Quả: Quả nhỏ, khô, chứa hạt.
- Kích thước: Cao 15–30 cm, lan rộng tạo thảm.
- Nguồn gốc: Vùng nhiệt đới châu Mỹ.
- Phân bố: Đã du nhập và phân bố rộng rãi ở các vùng nhiệt đới & cận nhiệt đới toàn cầu, bao gồm Việt Nam.
- Điều kiện sống:
- Ưa ẩm, thường mọc ở chân tường, mái nhà, khe đá, nền đất ẩm.
- Chịu được bóng râm, phát triển tốt dưới ánh sáng gián tiếp.
- Có khả năng lan rộng nhanh trong điều kiện ấm ẩm, có thể trở thành loài xâm hại.
- Cạnh tranh không gian và dinh dưỡng với các loài thực vật bản địa nếu không được kiểm soát.
- Ẩm thực & cảnh quan:
- Làm cây cảnh phủ nền, trồng chậu trong nhà hoặc ngoài trời ở vùng ấm.
- Tạo thảm xanh mịn, mềm mại cho tiểu cảnh.
- Y học dân gian & nghiên cứu:
- Theo “Tra cứu dược liệu Việt Nam”: Cả cây dùng chữa đau dạ dày, đau ruột.
- Nghiên cứu hiện đại: Chiết xuất có hoạt tính kháng khuẩn, chống oxy hóa, kháng viêm và tiềm năng hỗ trợ điều trị tiểu đường (trong mô hình thí nghiệm).
Mặc dù có giá trị dược liệu và cảnh quan, việc sử dụng làm thuốc nên tuân theo hướng dẫn chuyên môn. Khi trồng ngoài trời, cần kiểm soát sự lan rộng để tránh ảnh hưởng đến hệ sinh thái bản địa. Cây có thể bị rệp sáp, nhện nhỏ hoặc thối thân nếu đất quá ẩm.
- Wikipedia (EN): Pilea microphylla
- NParks Flora & Fauna Web (Singapore)
- TheFerns.Info – Useful Tropical Plants
- Tra cứu dược liệu Việt Nam: Cây Lăn Tăn (Pilea microphylla)
- Nghiên cứu: Antioxidant, Antimicrobial Activity and Toxicity Test of Pilea microphylla
