Mười giờ nhiều lông (Portulaca pilosa)

MƯỜI GIỜ NHIỀU LÔNG – TÍM HỒNG GIỮA ĐẤT CÁT

Dưới cái nắng sau cơn mưa, nền đất cát khô rang hiện lên như một tấm thảm xám xịt, tưởng chừng vô hồn. Nhưng giữa những viên sỏi vụn, những vệt bánh xe hằn sâu, một cụm mười giờ nhiều lông (Portulaca pilosa) bất ngờ xuất hiện, nhỏ bé mà rực rỡ, như một lời thì thầm của sự sống.

Thân cây bò sát mặt đất, lá kim xanh mướt, mọng nước, phủ một lớp lông tơ mịn màng như sương bạc. Những bông hoa tím hồng, năm cánh mỏng, bung nở dưới nắng, khoe chùm nhụy vàng như ánh sáng giữa hoang vu.

Không cần đất tốt, không cần chăm sóc, loài hoa này chọn sống ở nơi khắc nghiệt nhất: nền đất cát, sỏi đá, vũng nước đọng, thậm chí cả những khe nứt bê tông. Rễ nông, sinh sản bằng hạt và chồi, mười giờ nhiều lông lan rộng như một tấm thảm sống, giữ đất, giữ ẩm, và giữ lại chút màu xanh cho vùng đất tưởng chừng đã bị con người lấn át.

Nó không đơn độc. Bên cạnh là rau sam, thù lù, màn màn trắng, thầu dầu, cỏ mần trầu — những loài cỏ dại cùng nhau tạo nên một cộng đồng kiên cường, không tranh giành, không phô trương, chỉ lặng lẽ tồn tại.

Nhìn cụm hoa nhỏ bé ấy, tôi nhớ đến mẹ, đến những bình hoa mười giờ kiểng ngày Tết, rực rỡ hơn, lớn hơn, nhưng cũng mang tinh thần sum vầy và bền bỉ. Mười giờ nhiều lông tuy dại, tuy nhỏ, nhưng không kém phần kiêu hãnh. Nó nở đúng giờ của mình, không cần ai nhắc, không cần ai chăm. Nó sống như cách người miền Nam sống: chịu đựng, thích nghi, giữ nụ cười hồn hậu giữa nắng gió và đất đai khô cằn.

Giữa công trường ngổn ngang, giữa những tòa nhà đang mọc lên, cụm hoa ấy như một lời nhắn nhủ: sự sống không cần phải lớn lao để có ý nghĩa. Chỉ cần một chút đất, một chút nắng, và một lòng kiên trì, hoa vẫn nở. Và lòng người quê vẫn ấm, vẫn sáng, giữa cuộc đời không ngừng đổi thay.

Hồ Sơ Loài: Mười giờ nhiều lông

Portulaca pilosa L.

🔍 Nhận diện nhanh

🌳 Dạng sống: Cây thảo mọng nước, bò

🍃 Lá: Kim, mọng, có lông tơ

🌸 Hoa: Tím hồng, 5 cánh, nhỏ (~5–12 mm)

🍎 Quả: Nang, hạt nhỏ đen/xám (0.4–0.6 mm)

🌍 Nguồn gốc & Phân bố

📍 Gốc: Nam Hoa Kỳ → Trung & Nam Mỹ

🇻🇳 Việt Nam: Quảng Trị, Bà Rịa - Vũng Tàu (Côn Đảo)

💊 Công dụng chính

🏥 Dược liệu: Hỗ trợ liền vết thương, kháng viêm

🏡 Cảnh quan: Cây phủ đất chịu hạn

🪵 Khác: Thành phần flavonoid, acid gallic

💡 Góc chăm sóc

☀️ Nắng nhiều

💧 Nước vừa

🌱 Đất thoát nước

⚠️ Bảo tồn (IUCN): Not Evaluated - Chưa được đánh giá chính thức

📖 Mục lục

🌿 Thông tin chung

Mười giờ nhiều lông Portulaca pilosa L.

Họ (Family): Portulacaceae

Phân họ (Subfamiliae): Không có

Bộ (Order): Caryophyllales

Đồng nghĩa: Portulaca decipiens, P. ehrenbergii, P. lanata, P. gagatosperma…

🇻🇳 Tên tiếng Việt: Mười giờ dại, mười giờ lông, Sam lông

🌐 Tên tiếng Anh: Pink purslane, Kiss-me-quick, Hairy pigweed

🇨🇳 Tên tiếng Trung: 毛马齿苋 - Mao Mã Xỉ Hiện (Rau Sam Lông)

🇹🇭 Tên tiếng Thái: ยังไม่มีข้อมูล

🌱 Mô tả thực vật

Dạng sống & Kích thước: Cây thảo mọng nước, một hoặc hai năm; bò hoặc hơi dựng; thân dài 3–25 cm.

Thân: Nhiều nhánh, có lông rõ tại các đốt.

Lá: Mọng, nhỏ, hình kim đến mác; lá trưởng thành hẹp, gần trụ; có lông mềm ở nách lá; kích thước ~5–25 × 1–3 mm.

Hoa: 5 cánh, màu hồng–tím nhạt; đường kính ~5–12 mm.

Quả & Hạt: Quả nang; hạt tròn nhỏ (0,4–0,6 mm), màu đen/xám.

Đặc điểm khác: Lông nhiều (tên loài “pilosa”); thân-lá mọng giúp chịu hạn tốt.

🌍 Phân bố & Sinh cảnh

Nguồn gốc: Miền Nam Hoa Kỳ → Trung Mỹ → Nam Mỹ nhiệt đới/cận nhiệt.

Phân bố toàn cầu: Nhiều vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới; thường gặp trên đất cát, đất khô, ven biển, vùng bị xáo trộn.

Tại Việt Nam: Ghi nhận ở Quảng Trị, Bà Rịa - Vũng Tàu (Côn Đảo).

Sinh cảnh & Điều kiện: Cây ưa sáng, sống được trên đất cát, sỏi, bãi biển, ven đường, bê tông nứt; độ cao tới 1.800 m.

🐝 Sinh thái học

Vai trò: Thành phần thảm thực vật khô, thích nghi vùng cát/đá; thường xem là cây dại.

Thụ phấn & Phát tán: Thụ phấn nhờ côn trùng; phát tán hạt qua quả nứt, gió, đất, hoạt động con người.

🍀 Công dụng & Hóa học

Dược dụng: Nghiên cứu trên chuột cho thấy gel/chiết xuất hỗ trợ liền vết thương, kháng viêm, kích thích tạo mạch và nguyên bào sợi.

Hoạt chất chính: Alkaloid, flavonoid, phenolic, tannin, acid gallic (dấu ấn sinh học cho liền thương).

Cảnh quan: Tiềm năng làm cây phủ đất chịu hạn, trang trí bồn đá/sân thượng.

Công dụng khác: Một số nơi dùng dân gian trị côn trùng cắn – chưa có bằng chứng lâm sàng.

💡 Hướng dẫn trồng và chăm sóc

Ánh sáng: Cần nắng trực tiếp 6–8 giờ/ngày để hoa đều, lá mập.

Đất & Dinh dưỡng: Đất thoát nước tốt, cát pha hoặc đất nhẹ; tránh đất nặng, ứ nước.

Nước & Độ ẩm: Chịu hạn tốt; tưới giữ ẩm khi mới trồng, sau đó tưới thưa (1–2 lần/tuần).

Nhân giống: Dễ giâm cành hoặc gieo hạt; hạt nhỏ gieo trực tiếp, cành đặt lên đất ẩm sẽ bén rễ.

Tốc độ sinh trưởng: Mau phủ thảm, thích nghi nhanh.

⚠️ Lưu ý & Bảo tồn

Độc tính & Lưu ý: Chưa có báo cáo độc; vẫn nên thận trọng khi dùng.

Tình trạng Bảo tồn: IUCN: Chưa đánh giá; tại Việt Nam có thể hiếm gặp → nên lưu mẫu.

Biện pháp Bảo tồn: Ghi nhận phân bố, sưu tập mẫu chuẩn nếu phát hiện.

📸 Ảnh

📚 Tài liệu tham khảo

• Plants of the World Online (Kew): https://powo.science.kew.org/taxon/urn%3Alsid%3Aipni.org%3Anames%3A316354-2 – Truy cập: 21/11/2025
• GBIF – Global Biodiversity Information Facility: https://www.gbif.org/species/3084704 – Truy cập: 21/11/2025
• Barros et al., 2017 (Portulaca pilosa wound-healing study): https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28987941/ – Truy cập: 21/11/2025
• BotanyVN – Trung tâm Dữ liệu Thực vật Việt Nam: https://www.botanyvn.com/cnt.asp?lg=en&list=species¶m=edir&v=Portulaca+pilosa – Truy cập: 21/11/2025